“ Aquaplaning “ hiện tượng
nguy hiểm, thường gặp khi điều khiển xe
|
|
Aquaplaning là gì ?
“
Aquaplaning “ hay “ Hydroplaning “ là hiện tượng một lớp nước mỏng
chèn vào giữa lốp và mặt đường, làm giảm hoặc làm mất hoàn toàn sự tiếp
xúc giữa lốp và mặt đường kh xe chạy trên đường ướt; khi lốp và mặt đường không
tiếp xúc được với nhau thì xe sẽ bị “ mất
lái “, “ mất phanh”.. người lái không thể điều khiền được xe bình thường
và có thể dẫn tới tai nạn cho xe và người.
Hình 1. Aquaplaning
Vào
những năm năm mươi của thế kỷ trước, các chuyên gia NASA đã phát hiện ra hiện tượng
Aquaplaning ở lốp máy bay lúc hạ cánh khi trời mưa. Sau đó người ta cũng đã thấy
và tiến hành nghiên cứu hiện tượng Aquaplaning đối với các loại ô tô, xe máy.
Theo
số liệu thống kê thì chỉ riêng năm 2005
tại bang Hạ Austaria ( Nieder Oesterreich
) đã xảy ra 1.228 tai nạn giao thông đối với xe con khi chạy trên đường ướt, làm
bị thương 1.529 người và lấy đi sinh mạng của 28 người khác. Việt nam, là một nước
mưa bão nhiều, chất lượng xe và chất lượng hệ thống đường đặc biệt là việc thoát nước của đường chưa tốt
thì khả năng xảy ra hiện tượng Aquaplaning dẫn tới tai nạn giao thông là rất lớn.
Những yếu tố ảnh hưởng đến Aquaplaning
Kết quả nghiên cứu cho
thấy hiện tượng Aquaplaning phụ thuộc vào các yếu tố sau:
-
Chiều dầy lớp nước trên bề mặt đường: lớp nước này
càng dầy thì khả năng xảy ra Aquaplaning càng lớn;
-
Độ nhẵn của mặt đường: khả năng xảy ra
Aquaplaning càng dễ xảy ra khi mặt đường càng nhẵn;
-
Tốc độ di chuyển của xe: tốc độ càng lớn thì càng
dễ xảy ra Aquaplaning;
-
Tải trọng phân bố lên trục: : tải trọng trục càng
lớn thì khả năng xảy ra Aquaplaning càng giảm;
-
Bề rộng lốp: khả năng xảy ra Aquaplaning tăng
theo chiều rộng lốp;
-
Chiều cao hoa lốp: Chiều cao hoa lốp càng nhỏ thì
càng dễ xảy ra hiện tượng Aquaplaning.
Để giảm độ dầy của lớp nước có trên mặt đường khi mưa thì khi xây dựng thiết kế đường cần quan tâm đến:
hình dạng mặt cắt của đường, kết cấu vật liệu lớp phủ mặt đường và điều kiện
thoát nước.
Trong hình 2 cho thấy kết quả nghiên cứu trong phòng thí
nghiệm theo phương pháp mô phỏng về ảnh hưởng của tốc độ xe, hoa lốp đến khả năng xảy ra Aquaplaning.
Hình 2. Ảnh hưởng của tốc độ xe và hoa lốp đến sự hình
thành lớp nước giữa lốp và mặt đường /3/
Tuy nhiên nhiều chuyên gia cho rằng đối với xe con, trong thực
tế thì hiện tượng Aquaplaning có thể xảy ra khi xe chạy với tốc độ 80 km/h và ở tốc độ thấp hơn nếu việc thoát nước trên
mặt đường không đảm bảo.
Trong bảng 1 cho thấy quan hệ giữa
hệ số bám của lốp xe với mặt đường ở các điều kiện khác nhau như tốc độ xe, tình
trạng lốp, tình trạng mặt đường....Đối với đường khô, chúng ta thấy không có sự
biến động lớn về hệ số bám theo tốc độ xe. Hệ số bám giảm đáng kể giữa đường khô
và đường ướt. Ngoài ra, đối với đường ướt ta thấy Hệ số bám giảm nhiều khi tốc độ
xe tăng, chiều dầy lớp nước trên mặt đường tăng. Trên đường khô, Hệ số bám của
lốp mới nhỏ hơn hệ số bám của lốp đã qua sử dụng còn trên đường ướt thì ngược lại.
Tốc độ của
xe
km/h
|
Tình trạng lốp
|
Điều kiện đường
Khô Ướt Mưa lớn Úng ngập Đóng băng
lớp nước dầy
lớp nước dầy lớp nước dầy
0,2 mm
1 mm 2 mmm
|
||||
Hệ số bám
|
||||||
50
|
Mới
|
0,85
|
0,65
|
0,55
|
0,5
|
0,1 và nhỏ hơn
|
Đã sử dụng*
|
1
|
0,5
|
0,4
|
0,25
|
||
90
|
Mới
|
0,8
|
0,6
|
0,3
|
0,05
|
|
Đã sử dụng*
|
0,95
|
0,2
|
0,1
|
0,05
|
||
130
|
Mới
|
0,75
|
0,55
|
0,2
|
0
|
|
Đã sử dụng*
|
0,9
|
0,2
|
0,1
|
0
|
||
* Lốp có chiều cao hoa lốp 1,6 mm
Bảng 1. Sự phụ
thuộc của hệ số bám giữa lốp và mặt đường ở các điều kiện khác nhau / 6/
Để đánh giá ảnh hưởng của bề rộng lốp
đến hiện tượng Aquaplaning, Câu lạc bộ Ô tô CHLB Đức ( ADAC) đã tiến hành khảo sát đối với xe Kia
Ceed chạy trên đường ướt: khi lắp lốp rộng bản 225/40 R18Y hiện tượng Aquaplaning xuất hiện ngay khi vận
tốc xe đạt 69 km/h; còn khi lắp lốp hẹp bản 185/65 R15T thì đến 80 km/h mới bắt
đầu xuất hiện hiện tượng này.
Về ảnh hưởng của lớp nước trên mặt đường
đến hiệu quả phanh: Theo kết quả nghiên cứu của các kỹ sư hãng sản xuất lốp nổi
tiếng trên thế giới Continental thì quãng đường phanh của xe lắp các lốp có chiều
cao hoa lốp nhỏ tăng lên đáng kể khi phanh trên mặt đường ướt . Cùng một chiếc xe và cùng điều kiện thử nghiệm
trên đường ướt nếu lắp lốp mới tinh thì khi phanh ở tốc độ 100 km/h quãng đường
phanh là 63 m; lắp lốp có chiều cao hoa lốp là 4 mm, quãng đường phanh là 70 m
và lắp lốp có chiều cao hoa lốp là 1,6 mm, quãng đường phanh tăng lên tới 90 m
- tăng thêm 50% so với trường hợp lắp lốp mới.
Năm 1999, tổ chức Autocar đã tiến hành thử nghiệm đánh giá
khả năng xảy ra hiện tượng aquaplaning khi lắp các loại lốp khác nhau . Kết quả
cho thấy
khả năng chống aquaplaning của lốp Goodyear là cao nhất, đứng
cuối là loại lốp
Continental .
Hình 3. Kết quả khảo sát đánh giá khả năng
xảy ra hiện tượng aquaplaning khi lắp các loại lốp khác nhau /8/
Theo quy định hiện nay của CHLB Đức ( điều 36 StVZO ) thì
chiều cao hoa lốp tối thiểu đối với xe con hiện nay là 1,6 mm, yêu cầu này cũng
tương đương với quy định tại tiêu chuẩn
ngành TCN 224-2001 của nước ta. Tuy nhiên
theo khuyến cáo của nhiều tổ chức và chuyên gia về ô tô thì để đảm bảo an toàn cho
xe khi chạy trong điều kiện trời mưa, đường
ướt thì chiều cao hoa lốp tối thiểu phải
từ 3 mm trở lên.
Hình 4. Diện tích tiếp xúc của lốp giảm khi tốc độ tăng /9/
Đề phòng và cách
xử lý khi xảy ra hiện tượng Aqua planing
Theo các chuyên gia thì để hạn chế khả năng xảy ra hiện tượng
aquaplaning khi điều khiển xe, chủ phương tiện và người lái cần lưu ý một số nội dung sau:
-
Không sử dụng lốp quá mòn. Chiều cao hoa lốp tối thiếu được quy định trong
tiêu chuẩn TCN 224-2001 đối với xe con ( từ 9 chỗ ngồi trở xuống ) là 1,6 mm; ô tô khách là 2,0 mm; ô tô tải và ô
tô chuyên dùng là 1,0 mm. Tuy nhiên để đảm bảo an toàn khi vận hành xe trong điều
kiện thời tiết và đường xá Việt nam thì chiều cao hoa lốp tối thiểu nên từ 3 mm
trở lên, đặc biệt là đối với xe con có tốc độ cao;
-
Không chạy xe với tốc độ cao khi trời mưa, đường
ướt;
-
Cần tránh cho xe chạy nhanh đi qua những vùng ngập
nước, đặc biệt là ở đường cong.
Khi xảy ra hiện
tượng Aquaplaning người lái cần bình tĩnh xử lý như sau:
-
Lập tức buông chân ga, ngắt li hợp để giảm bớt tốc
độ xe ( đối với xe trang bị hộp số tự động
thì chuyển sang vị trí “ N “ );
-
Không được đạp phanh vì dễ làm cho bánh xe bị bó cứng và làm cho lớp
nước giữa lốp và đường tồn tại lâu hơn;
-
Giữ nguyên vô lăng , không đánh lái vì khi xảy
ra hiện tượng Aquaplaning thì xe cũng mất luôn khả năng lái .
- Chỉ lái hoặc phanh khi lốp xe đã tiếp xúc trở
lại với mặt đường.
Trên đây là một số
thông tin liên quan tới hiện tượng Aquaplaning để người điều khiển phương tiện
biết, phòng ngừa và xử lý khi chạy xe trên đường.
Dr Car
( Bài này đã được tác giả đăng tại Tạp chí Đăng kiểm số 7/2007 tr. 14-15)
Tài liệu tham khảo
/2/ http://derstandard.at/url=/?=2544037
/3/ H.Schulz Wirtschaftliches
Fahren
2.Auflage
Verlag fuer
Verkehrswesen Berlin
/4/ W. Ressel Aquaplaning und Verkehrssicherheit auf Autobahn
Univ (TH)
Karlsruhe-ISE 9.12.2004
/6/ tuninglinx.com/html/aquaplaning.html
/7/ http://www.ksta.de/html/artikel/1182934044306
/8/ http://www.imoc.co.uk/technical/article/autocar.htm